Draagkracht en draaglast in evenwicht

Intro

Evenwicht tussen draagkracht en draaglast is belangrijk bij bruggen en andere bouwwerken. Dit evenwicht is ook van belang in ons dagelijks leven. Sluiten onze activiteiten en onze verantwoordelijkheden aan bij onze gaven. Als er veranderingen optreden in ons werk, onze thuissituatie of onze gezondheid moet er mogelijk nieuw evenwicht gezocht worden. Zaken vragen bij veranderingen vaak andere aandacht of meer/minder tijd. Ook hebben ontwikkelingen als flexibilisering, individualisering, digitalisering en 24-uurs economie invloed op onze balans tussen draagkracht en draagvlak. Kenmerkend is dat – ondanks de grote materiële welvaart – overbelasting en werkdruk een groeiend maatschappelijk probleem vormen. Elk mens ervaart dit uiteraard verschillend. Ieder heeft zijn eigen karakter en sociale omgeving.

Kortom een breed palet dat te maken heeft met draagkracht en draaglast. In deze 35e blog wil ik ingaan (1) op het voorrecht als er balans is en (2) op situaties waar de balans ontbreekt. De vraag kan dan klemmen: wat nu te doen en is er perspectief. We raken hier de kern van Bijbels rentmeesterschap. Hoe gaan we in wisselende omstandigheden om met ontvangen gaven, energie en verantwoordelijkheden.

Definitie draagkracht en draaglast

Allereerst de definities van beide begrippen.

Draagkracht is het geheel van de mogelijkheden die iemand heeft om – zonder structurele spanning en stress – invulling te geven aan de taken en verantwoordelijkheden die op zijn of haar weg komen. Hierbij gaat het om zaken als beschikbaarheid, (werk)belasting, verantwoordelijkheid en flexibiliteit. Draagkracht wordt vaak samengevat met het woord:  ‘belastbaarheid’.

Draaglast is de totale belasting die iemand ervaart bij het geheel van werkzaamheden, taken en verantwoordelijkheden die op zijn of haar schouders rusten. Draaglast wordt beïnvloed door de eisen die gesteld worden en factoren in de omgeving die ruimte en keuzevrijheid bepalen. De fysieke en mentale gezondheid speelt hierbij ook een belangrijke rol.

Uit deze definities blijkt dat ‘belastbaarheid en belasting’ centrale woorden zijn. Als de belasting groter wordt en de draagkracht overschrijdt ontstaan er problemen. Tijdig maatregelen nemen is nodig om draaglast en draagkracht weer in balans te brengen. Liefst zo snel mogelijk om structurele overbelasting (met veelal lange termijn gevolgen) te voorkomen.

Voorrecht als er balans is

Wanneer is draagkracht en draaglast in evenwicht? Eerst even drie voorbeelden:

• Jan-1 is iemand met technisch inzicht en ‘twee rechterhanden’. Hij komt met slimme ‘onmogelijke’ oplossingen en weet deze ook te realiseren. Op zijn werk en ook privé weten veel mensen hem te vinden. Hij vindt het zelf leuk om oplossingen te bedenken en helpt graag mensen. Gelukkig overziet hij snel of het een eenvoudige vraag is, of dat het iets is waar je echt even voor moet gaat zitten. Ook taxeert Jan de urgentie. Hij heeft in zijn dagplanning ruimte voor dringende vragen. Alle andere vragen plant hij in. Mensen weten dan waar ze aan toen zijn. Jan geniet van zijn veelzijdige werk én van de mensen die hij helpt.
• Martha-1 heeft een sterke natuurlijke sociale antenne en ziet direct of iemand ergens mee tobt. Zij legt soepel contact en krijgt snel zicht op de aard van de problemen. Door haar laagdrempeligheid wint zij vertrouwen en weet wegen te openen om het denken over oplossingsrichtingen op gang te brengen. Martha heeft geleerd om betrokkenen eigenaar te laten zijn (en blijven) van de problemen. Zij weet haar tijd gefaseerd in te zetten en neemt de problemen niet mee naar huis. Martha ervaart veel voldoening in deze rol en geniet van kleine stapjes die mensen maken.
• Kees-1 heeft studiezin en een sterk rechtvaardigheidsgevoel. Na zijn VWO kiest hij daarom bewust voor de studie rechten. Dit sluit prima aan bij zijn persoonlijke drive. Al snel wordt hij ontdekt door een juridisch adviesbureau. Hij ziet kans zijn studie in 3,5 dag te plannen en ruimte vrij te maken voor 1,5 dag werken in de praktijk. Kees ervaart een win-win bij deze mix van studeren en werken. Nu hij in de praktijk concrete toepassingen meemaakt is de studiezin verder toegenomen.

In deze drie voorbeelden sluiten gaven en activiteiten aan bij interesses en mogelijkheden. Dit gecombineerd met een duidelijke regie over tijd en aandacht zorgt voor positieve energie en ontspanning. In deze voorbeelden sluit het werk ook aan bij de drive van Jan, Martha en Kees. Dan komen we bij een diepere laag: het doel van ons leven. In strategische besprekingen en op trainingen over persoonlijke ontwikkeling wordt regelmatig de vraag gesteld: “waartoe zijn we op aarde”. Deze kernvraag geeft richting aan onze leven. Gaven, energie en verantwoordelijkheden inzetten voor ons levensdoel zorgt voor zingeving.

Situaties waar de balans ontbreekt

Dit wil ik ook illustreren met drie voorbeelden.

• Jan-2 houdt van techniek. Hij heeft de luchtbehandeling in het bedrijf ontworpen en aangelegd. Hij heeft  talloze sensoren opgehangen om informatie te verzamelen voor het systeem. Jan is hier deel druk mee en heeft geen tijd om collega’s te informeren over het systeem. Ook verdiept hij zich niet in veranderingen in het bedrijf. Regelmatig ontstaan er door gewijzigde goederenstromen storingen. Jan geeft aan dat ‘zijn’ systeem hierdoor ontregeld raakt. Onder protest past hij sensoren aan. Dit kost hem steeds meer moeite. Na de zoveelste storing wordt Jan boos. Hij weigert sensoren aan te passen en eist dat de goederenstromen teruggedraaid worden. Toen Jan begreep dat dit geen optie was blokkeerde hij.
• Martha-2 leeft intensief mee met mensen. Zij neemt graag hulpbehoevenden werk uit handen. Zo heeft zij naast haar werk een reeks adressen waar Martha even aangaat voor een strijk, voor boodschappen of voor andere klusjes. Mensen waarderen dit en wennen eraan. Ook als de hulp afgebouwd kan worden blijft Martha komen. ‘Och, het is maar een kleine moeite voor mij’. Zo neem het werk alsmaar toe. Naarmate ze ouder wordt gaat ze tegen bepaalde zaken opzien. Bovendien heeft haar gezondheid door corona een knak gekregen. Op een gegeven moment verzucht Martha: ‘ik ben moe en kom niet aan mijn eigen huis toe’. Tegelijk voelt zij zich schuldig als zij enkele adressen wil afbouwen. Een klassiek voorbeeld van iemand die zichzelf voorbijloopt en wegcijfert.
• Kees-2 heeft een brede interesse en kan goed leren. Hij heeft nog geen idee welke richting hij wil afstuderen. Kees kiest daarom een brede studie en gaat er voor. Toen hij zag dat een tweede studie qua colleges te combineren is schreef hij zich ook in voor deze opleiding. De tentamens en de opdrachten kostten hem wel veel tijd. Zoveel dat na verloop van tijd de nachtrust in het gedrang kwam. Dit ging hem opbreken. Hij haalde een tentamen niet en miste er daarna één die hij volledig over het hoofd had gezien. Beide studies kwamen kreunend tot stilstand.

Drie voorbeelden waar mensen op verschillende wijze vastlopen. Werk dat mooi en interessant is, kan teveel worden. Bij Jan speelt bovendien het gebrek aan communicatie een grote rol en bij Martha de gevolgen van het ouder worden en haar gezondheid. Kenmerkend in deze voorbeelden is de onbegrensde inzet. Met veel werklust wordt steeds meer opgepakt. Pas toen het fysiek teveel werd en er gaten ontstonden in het werk begon de stagnatie. Boos worden, verzuchten, korte nachtrust en dingen vergeten zijn signalen van het lichaam waar je niet om heen kunt. Vergelijkbaar met het knipperen van het oranje licht voordat het rode licht gaat branden.

Duidelijk is in ieder geval dat er direct ingegrepen moet worden. Deze pijnlijke momenten zijn in feite een confrontatie met jezelf. Anders gezegd: je krijgt een indringende noodkreet van je lichaam: ‘het gaat niet meer en je kunt zo niet verder gaan’. Dit laat ook zien hoe wonderlijk de mens geschapen is.

Wat te doen om evenwicht te herstellen

Mensen zijn uniek. Dit geldt ook voor de sociale omgeving en de plaats hierin van ieder mens. Bij een disbalans tussen draagkracht en draaglast gaat het vaak om een combinatie van zaken die spelen in de werk- en privésituatie en die te maken met iemands persoonlijke eigenschappen. Daarnaast hebben ernstige gebeurtenissen (ongevallen, ziekte, verlies van naasten) grote invloed.

Wat voor een ieder belangrijk is dat op het moment van vastlopen direct maatregelen genomen worden. Dit om tot rust te komen, vervolgschade te voorkomen en het begin van een weg naar herstel te vinden. Begeleiding door een deskundige is  noodzakelijk. Voor de ene mens is rust en afstand nodig, terwijl de ander zijn verhaal moet kunnen delen. Daarnaast kan iemand gebaat zijn bij een gedoseerde overdracht en afgebakend werk in een lagere versnelling. Sowieso is het goed om wat je bezig houdt te delen met iemand die je vertrouwt. Een echte vriend of vriendin kent je, is eerlijk en durft te zeggen wat hij of zij denkt.

Zelfinzicht vraagt periodiek onderzoek

Essentieel is het ontwikkelen van zelfinzicht. Om dit wat dichterbij te brengen enkele vragen voor zelfreflectie:

• waar verlang ik naar;
• waar zie ik tegenop;
• wat motiveert mij;
• wat heb ik nodig om te ontspannen;
• waar liggen mijn krachten en waar mijn allergieën;
• hoe werkt mijn energiebalans.

Eenvoudige vragen die ontdekkend zijn en tijd nodig hebben. Soms kan het ook pijnlijk zijn. Je wordt namelijk geconfronteerd met jezelf, je vorming en je context. Een eerlijke blik in je persoonlijke spiegel geeft echter ook lucht. Als weggestopte en onbenoemde pijnpunten blijven voortwoekeren gaan ze groeien en komen ze vroeg of laat weer heftig terug.

In de drie voorbeelden waar de balans tussen draagkracht en draagvlak ontbrak was sprake van een bijna onbegrensde ‘honger’ naar werk, erkenning of kennis. Er zat geen rem op (1) het zelf bouwen en beheren van het luchtbehandelingssysteem, (2) het behulpzaam zijn voor iedereen in je omgeving en (3) het interessant vinden van allerlei studierichtingen. Bij de zoektocht naar zelfinzicht komt de vraag aan de orde welke behoefte er onder deze ‘honger’ ligt. Dat kunnen bijvoorbeeld diepe verlangens of gevoelige onzekerheden zijn.

Bij het bouwen en onderhouden van een brug wordt ook veel onderzoek gedaan. Regelmatige checks op veiligheid en stabiliteit zijn onmisbaar. Bij groot onderhoud van de Haringvlietbrug (medio 2023) moest de brug enige tijd buiten gebruik gesteld worden 😉.

Perspectief van Bijbels rentmeesterschap

In deze blog blijkt enerzijds dat mensen mogelijkheden hebben om te werken aan evenwicht tussen draagkracht en draagvlak en anderzijds dat dit evenwicht niet maakbaar is. Zo kan bij een stabiele werkomgeving en thuissituatie, een goed zelfinzicht en deskundige begeleiding het op een gegeven moment ‘teveel’ of ‘te zwaar’ worden. Dit onderstreept de afhankelijkheid van de mens. Dan komen we bij de kern van Bijbels rentmeesterschap. De mens heeft verschillende gaven gekregen en krijgt meerdere verantwoordelijkheden (gezin, werk, woon- en leefomgeving, maatschappelijk).

De Schepper van hemel en aarde vraagt van ons om te werken met de gaven en mogelijkheden die Hij geeft. Waarvoor krijgen wij dit alles? Om naar Zijn geboden te leven op de plaats waar we gesteld worden. Dit hebben we niet zelf in de hand. Denk alleen maar aan de plaats waar we geboren worden en de omstandigheden waarin we opgroeien. Ook bij studie- en beroepskeuze zijn we afhankelijk van onze gekregen aanleg, vaardigheden en ontwikkelingsniveau. In onze levensloop zijn verantwoordelijkheid en afhankelijkheid twee lijnen die samen komen bij de invulling van ons rentmeesterschap.

Persoonlijk ben ik ervan overtuigd dat erkenning van onze afhankelijkheid ruimte en ook ontspanning geeft. Zelf ben ik wel eens voor een complexe taak geplaatst die ik niet gezocht had. Bij de uitvoering heb ik ondervonden dat je op dat moment ongedacht moed en krachten krijgt. Uiteraard is deze ervaring geen algemene ‘aanwijzing’ om alle taken maar op te pakken. Het blijft een persoonlijke afweging. Zo kan de ene mens een bepaalde taak in afhankelijkheid aanvaarden, terwijl de ander de taak beter kan laten liggen. Elk mens heeft verstand gekregen om eigen afwegingen te maken. Hierbij is het goed onze verantwoordelijkheden ook te prioriteren. Aan het gezin en het werk moet de eerste prioriteit worden gegeven. Verder kan iemands gezondheid en thuissituatie in een bepaalde levensfase tot gevolg hebben dat er geen ruimte is voor maatschappelijke verantwoordelijkheden. In een andere levensfase kan deze ruimte er wel zijn. De betrokkene kan dan bovendien meer gerijpt zijn.

Verder heb ik in eerdere bestuurlijke functies gemerkt dat ruimte geven aan latente prille gaven van mensen hen verrassende ontwikkelingsmogelijkheden biedt. Zo kunnen mensen doorgroeien naar plaatsen die op het eerste gezicht onbereikbaar leken. Tegelijk heb ik ervaren dat het benoemen van mensen op verantwoordelijke posities grote zorgvuldigheid vereist. Zowel in het belang van betrokkene als in het belang van de organisatie.

Het bekende ’Peterprincipe’ is een baken in zee.

Dit principe laat de gevolgen zien als iemand een stap zet met verantwoordelijkheden die niet bij zijn draagkracht passen.

Kortom evenwicht tussen draagkracht en draaglast is dus veel meer dan het hanteren van vaste formules. Elke keer vraagt deze balans inzicht in iemands persoonlijke ontwikkeling en onderstreept de afhankelijkheid ten opzichte van onze Schepper.

Samenvatting

Draagkracht en draaglast is maatwerk en vraagt periodiek aandacht. Om evenwicht bewaken is zelfinzicht belangrijk. Tegelijk is evenwicht niet maakbaar. Hiermee wordt de afhankelijkheid van de mens onderstreept. Ontvangen gaven en toebedeelde verantwoordelijkheden vragen een zorgvuldige afweging. Erkenning van de afhankelijkheid geeft ontspanning en ruimte.