RENTMEESTERSCHAP – duurzaam draagvlak  

Wanneer is draagvlak duurzaam? 

Uitbreiding van vogelkijkhutten heeft snel draagvlak. Voor woningbouwplannen nabij een natuurterrein ligt het anders. Het zal niet eenvoudig zijn om hiervoor voldoende draagvlak te vinden. Hierbij gaat het om algemeen maatschappelijk draagvlak. Er zijn ook allerlei ontwikkelingen die een beroep doen persoonlijk draagvlak. Bijvoorbeeld: maak ik wel of geen gebruik van nieuwe technieken als de bestaande werkwijze nog voldoet; hoe speel ik in op nieuwe eisen van de overheid. Hoe staan we hierin? Overheerst het gevoel dat we ‘maar moeten meedoen’ of gaan we proactief aan de slag en creëren we kansen. In deze blog wil ik vanuit rentmeesterschap nadenken over de kern van draagvlak.

Wat is draagvlak?

Draagvlak kan snel een containerbegrip worden. In sociale en technische wetenschappen heeft het woord een eigen vakgerelateerde betekenis. Daarom eerst een definitie van draagvlak voor deze blog. Draagvlak gaat over de mate waarin belanghebbenden afwegingen en plannen steunen. Belanghebbenden kunnen een groep zijn of individuele mensen.

Nut en noodzaak

Wordt nut en noodzaak onderkend en is er sprake van urgentie dan ligt er een belangrijke basis voor draagvlak. Drie voorbeelden:

1 Hoog water

Hoog water in de grote rivieren (1993). Grootschalige evacuatie was nodig. In korte tijd werden omvangrijke plannen ontwikkeld om de veiligheid te borgen. Dit betekende dijken versterken en meer ruimte voor de rivieren creëren. Plannen met ingrijpende gevolgen en een fors prijskaartje. Met eigen ogen heb ik de impact voor de bewoners gezien van het creëren van een hoogwatergeul bij de IJssel tussen Veessen en Wapenveld. Draagvlak voor de plannen was er. Door regelmatige communicatie voor, tijdens en na de werkzaamheden hield de overheid het draagvlak vast.

2 Coronacrisis

Een ander recent voorbeeld waarbij nut en noodzaak + communicatie draagvlak geeft, zien we bij de coronacrisis. In korte tijd verspreidt het virus zich over de gehele wereld. Dagelijks overlijden veel mensen. Van de één op de andere dag massaal thuis werken, sluiting van horeca, scholen en stranden. Enorme uitbreiding van de capaciteit in ziekenhuizen. Crisisteam met vele wetenschappers en gedetailleerde informatie over verloop pandemie. In korte tijd was er breed draagvlak in de samenleving. Nu de verspreiding van het virus gelukkig enigszins is teruggedrongen wordt het draagvlak voor het volhouden van maatregelen wel spannend.

3 Energietransitie

Bij de energietransitie (van fossiele naar duurzame energiebronnen) is nut en noodzaak in vele beleidsnota’s en discussies aangetoond. Talloze projecten voor windmolens, zonne-energie, isolatie en elektrisch rijden worden gestart en lopen goed. Vooral dankzij ruime subsidies. De doelstelling van energietransitie bestrijkt meerdere jaren. Draagvlak ligt hier – door het beperkte gevoel van urgentie – nog niet op het niveau van het draagvlak bij de maatregelen in verband met het hoog water en de coronacrisis.

Belang en betrokkenheid

Uit deze voorbeelden blijkt ook dat belang en betrokkenheid essentieel zijn voor draagvlak. Bij het hoog water en de coronacrisis was iedereen overtuigd van het gevaar.  Velen ondervonden persoonlijk de gevolgen. Door berichtgeving in woorden en beelden werd nationaal urgentie gevoeld. Dit versterkte ook de solidariteit.

Bij de energietransitie gaat het om een lange termijn verandering. Acuut persoonlijk gevaar is er niet. Energie voor verwarming, verlichting, productieprocessen en transport is onbeperkt beschikbaar. Dit geeft voeding voor een gevoel van ‘dat-hoeft-vandaag-nog-niet-allemaal-te-veranderen’.

Naast nut, noodzaak, communicatie en urgentie moet er ook sprake zijn van persoonlijk belang en betrokkenheid. Ontbreekt dit dan is de kans op uitstelgedrag groot. Als de houding van uitstellen er één keer is vergt draagvlak creëren extra inspanning.

Extrinsieke en intrinsieke motivatie

Tot nu toe kwamen factoren en omstandigheden aan bod die voornamelijk te maken hebben met extrinsieke motivatie. De basis voor draagvlak wordt hierbij gevormd door externe ontwikkelingen. Zolang deze externe factoren zich voordoen zal draagvlak in tact blijven.   Zodra echter één van deze factoren vermindert of verdwijnt neemt ook het draagvlak af. Bij de energietransitie zien we tegelijk dat er mensen zijn die in hun bedrijf of woning – onafhankelijk van subsidies – initiatieven nemen om het energieverbruik structureel te verminderen. Dit doen zij vanuit eigen overtuiging. Een voorbeeld van intrinsieke motivatie.

Extrinsieke motivatie wordt extern gevoed, terwijl intrinsieke motivatie een interne bron  heeft. Anders gezegd: bij extrinsieke motivatie zijn anderen of de omstandigheden de aanjager voor draagvlak. Bij intrinsieke motivatie ben je zelf de bron van draagvlak. Door overtuiging wil je energie besparen en je zou het moeilijk vinden om het niet te doen.

Doel en drijfveren

Intrinsieke motivatie is gebaseerd op overtuigingen die gestoeld zijn op waarden en normen. Deze liggen diep verankerd en geven richting aan persoonlijke doelen en drijfveren. Als je met mensen in gesprek komt over de (levens)doelen en drijfveren dan voel je diepgang. Dit geeft, ongeacht verschil in karakter en aanleg, verbinding en wederzijds respect. Draagvlak voor plannen, activiteiten die voorkomen uit deze drijfveren blijft stabiel. Het gaat dan namelijk om zingeving.

Persoonlijk vormt Bijbels rentmeesterschap voor mij een diepe drijfveer om tijd, energie en middelen verantwoord in te zetten. Ontvangen gaven beheren, ontwikkelen en doorgeven. Graag deel ik deze drijfveer.

Samenvatting    

Extrinsieke motivatie hangt af van externe factoren en geeft een wisselende basis voor draagvlak. Intrinsieke motivatie komt voort uit persoonlijke (levens)doelen en drijfveren. Dit geeft een vaste basis voor draagvlak.