Economie etaleert emoties

Intro

Economie en emotie. Hé, klopt dat wel? Economie is toch exact, eenduidig en voorspelbaar. Deze gedachte leeft bij veel mensen. Economie bestudeert het gedrag van mensen. Als keuzes van mensen eenduidig zijn dan zien we dat terug in de economie. Mensen reageren echter verschillend bij veranderingen in vraag en aanbod. Ook zien we dat een individu weer anders reageert dan een groep mensen.

Eerst een stukje theorie en dan enkele voorbeelden, conclusies en een paar praktische tips.

Essentie uit economielessen

Dagelijks maken mensen in verschillende omstandigheden meerdere keuzes. Ga ik wel of niet naar de winkel (of webshop) om van de aanbieding gebruik te maken. Zal ik gaan sparen voor een andere auto of zal ik er nu één kopen met financiering. Trek ik tijd uit voor vrijwilligerswerk of pak ik elk uurtje overwerk. Bij al deze keuzes spelen naast rationele overwegingen ook emoties een grote rol. Keuzes gaan over onze houding en insteek bij vraag en aanbod. Kopen met geleend geld of wachten met aankopen tot er voldoende gespaard is. Gaan voor het collectief belang of voor het eigen belang.

In de economische theorie blijkt dat het gedrag slechts deels wordt beïnvloed door feiten en harde cijfers. Naast objectieve kosten/baten en nut/noodzaak analyses spelen ook gevoel en uitspraken van bekende mensen een belangrijke rol bij beslissingen. Reclameboodschappen spelen hier bovendien sterk op in. Er wordt zelfs een nieuwe behoefte gecreëerd. Ook vormt loyaliteit aan de groep een belangrijke rol. Als bijvoorbeeld je vriendengroep massaal gebruikt maakt van een fitbit (een horloge met meerdere digitale functies) en allerlei metingen en uitslagen aan elkaar doorgeven is het bijna onmogelijk hier niet aan mee te doen.

Zo’n ‘informele groepsbeslissing’ is bepalend voor keuzes

Ook aan de verkoopkant zijn harde en zachte factoren te onderscheiden. Hecht een bedrijf aan een stabiele marktpositie of streeft de organisatie naar permanente groei. De cultuur in de organisatie en de investeringsplanningen zullen in meerdere opzichten verschillend zijn. Initiatieven die niet leiden tot groei zijn bij de ene organisatie geen probleem, terwijl bij de andere organisatie snel gezocht wordt naar beëindiging. De gewenste groei zal de nodige flexibiliteit vragen. Dit heeft weer gevolgen voor de medewerkers.

Kortom harde zakelijke feiten en zachte persoonlijke factoren bepalen ons gedrag bij vraag en aanbod.

Twee actuele voorbeelden

(1) Huizenprijzen

Op dit moment (voorjaar 2021) kennen we in Nederland een krapte op de woningmarkt. De rente is bijzonder laag en de vraagprijs wordt in veel gevallen overboden. Gevolg is dat de huizenprijzen fors zijn gestegen. Tegelijk gaat iedereen ervan uit dat dit niet zo door kan gaan. Stijgende prijzen én bezorgdheid over de prijsontwikkeling. Hoe ontstaat deze tegenstrijdigheid? Naast een feitelijk tekort aan bepaalde huizen vormt vooral het gevoel van ‘nu-of-nooit’ een rol. Hypotheekrente van één tot twee procent is ongekend. Mensen willen deze kans niet missen. Dit gevoel beïnvloedt het gedrag en zorgt voor extra vraag naar huizen. De markt zal na deze oververhitting – met alle gevolgen van dien – weer afkoelen. Meerdere bewoners zullen dan geconfronteerd worden met ‘financiële-natte-voeten’.

(2) Hamsteren

Een voorbeeld van hamsteren zagen we in het voorjaar 2020. Vanwege de corona­pandemie werden horeca, scholen, bibliotheken en vele winkels gesloten. Voor de eerste (noodzakelijke) levensbehoeften bleven bakkers, slagers, supermarkten en drogisterijen open. Ondanks herhaalde berichten dat bevoorrading van eerste levensbehoeften geen problemen op zouden leveren, werden massaal houdbare producten en toiletpapier ingeslagen. Iemand die ‘te laat’ bij de winkel aankopen wilde doen zag lege schappen. Op parkeerplaatsen had een ander juist moeite om alle pakken toiletpapier in de auto te laden. Na enkele dagen waren de schappen in de winkels weer gevuld…..

Rentmeesterschap

De economische theorie en deze praktijkvoorbeelden onderstrepen het belang van dieper liggende waarden. Zelf heb ik ervaren dat Bijbels rentmeesterschap richting geeft aan onze verantwoordelijkheid voor vraag en aanbod. Zo geven Bijbelse waarden als dienend, rechtvaardig, eerlijk en liefdevol omgaan met (het goed van) de naaste richting aan onze handelswijze.

Conclusie

Bij vraag en aanbod spelen naast objectieve ook subjectieve factoren een rol. Rentmeesterschap geeft hierbij richting.

Het is verder belangrijk te onderkennen dat vraag en aanbod elkaar – ook na forse golfbewegingen – in evenwicht houden. Afhankelijk van de aard van het product kost aanpassing van vraag en aanbod tijd. Bij huizenbouw is sprake van een cyclische afstemming, waarbij aanpassing van het aanbod tijd vraagt. Woonwijken moeten ontwikkeld en woningen moeten gebouwd worden.