Intro
Inflatie is na lange tijd weer een issue. Zo zijn bijvoorbeeld energieprijzen fors gestegen. Ook levensmiddelen zijn duurder geworden. Jarenlang bleef het bij vrij beperkte prijsstijgingen en nu worden we tijdens de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne geconfronteerd met inflatiecijfers van 5 tot misschien wel 10%. Voldoende reden voor een blog over inflatie.
Wat is inflatie, hoe ontstaat inflatie en wat dienen we als mens te doen.
Wat is inflatie
In tijden van inflatie stijgen de prijzen van goederen en diensten. Als consument merken we dat bijvoorbeeld bij de dagelijkse boodschappen, bij de benzinepomp en bij de aankoop van doe-het-zelf-materialen. Een ondernemer zal bij het maken van offertes extra alert zijn op de prijsgaranties van grondstoffen. Voor de feitelijke informatie over prijsstijgingen moeten we bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn. Deze organisatie houdt al decennialang allerlei prijsontwikkelingen bij. De consumentenprijsindex of zoals voorheen gesproken werd over het prijsindexcijfer voor de gezinsconsumptie wordt als graadmeter voor de inflatie van een land gezien. Ook voor de ontwikkeling van lonen, energieprijzen, huizenprijzen, etc. worden indexcijfers bijgehouden. Voor de indexcijfers wordt periodiek de prijsontwikkeling van een vast pakket producten geregistreerd. Per persoon hangt het effect van de prijsstijging af van de daadwerkelijke aankopen. Het geld wordt bij inflatie minder waard. Bij een gelijkblijvend inkomen daalt daarmee de koopkracht.
Hoe ontstaat inflatie
Prijzen van producten komen tot stand bij de afstemming van vraag en aanbod. Is de vraag groter dan het aanbod dan stijgen de prijzen. Dit remt vervolgens weer de vraag. Zo brengt marktwerking vraag en aanbod bij elkaar. Bij beurzen en veilingen is dit concreet zichtbaar. Per dag worden prijzen bepaald. Een wijziging in vraag en aanbod heeft direct effect op prijsvorming. Zodra de vraag structureel groter is dan het aanbod gaan de prijzen ook voor langere tijd omhoog. Dit kan zich voordoen bij een tegenvallende oogst of bij stagnatie in aanvoer. Zo stuwt de oorlog in Oekraïne (waar veel graan verbouwd wordt) de voedselprijzen op. Ook zagen we in 2021 dat door de coronapandemie een deel van Chinese industrie enkele maanden stil lag. Dit had gevolgen voor het aanbod van allerlei producten. Tegelijk liep toen een groot containerschip in het Suezkanaal vast en blokkeerde het internationale scheepvaartverkeer. Gevolg was een forse stagnatie in de aanvoer van vele producten en een aanzienlijke stijging van de transportkosten.
Zo zijn er uiteenlopende factoren die van invloed zijn er prijsvorming. Een deel is direct afhankelijk van het gedrag van mensen. Een ander deel wordt veroorzaakt door omstandigheden waar de mens geen invloed op heeft. Dit zet tegelijk een streep onder de afhankelijkheid van de mens.
Wat is dienen we als mens te doen
Inflatie is een signaal dat er spanning zit tussen vraag en aanbod. We hebben gezien dat dit uiteenlopende oorzaken kan hebben. De vraag is welke verantwoordelijkheid mensen als vrager en aanbieder hebben.
Om het heel dichtbij te brengen een parallel met hoofdpijn
Als we geconfronteerd worden met hoofdpijn dan kan dat een teken zijn dat we te druk zijn of dat we een verkoudheid hebben opgelopen. Een pijnstiller kan verlichting geven. Hoofdpijn kan echter ook een signaal zijn dat er meer aan de hand is. Bijvoorbeeld oververmoeidheid of nog erger een voorbode van een ernstige kwaal in het hoofd. Pijnstillers zijn dan niet afdoende. Medisch onderzoek is noodzakelijk om te bezien welke behandelingen mogelijk zijn. Medici hameren op preventie. Een ongezonde levensstijl kan op den duur meerdere chronische klachten met zich meebrengen.
Terug naar inflatie. Een tijdelijke tekort door misoogsten kan de oorzaak zijn van inflatie. In zo’n situatie geven tijdelijke maatregelen zoals vermindering consumptie, vervangende grondstoffen of vangnetregeling (pijnstillers) enige verlichting. Zijn de tekorten echter structureel dan is nader onderzoek nodig. Naast de genoemde oorlogsomstandigheden kan het ook zijn dat de vraag onevenredig is toegenomen. Zo is bijvoorbeeld het consumptiepatroon in het ‘Rijke Westen’ een voorbeeld van een structurele groei van de vraag. Sinds de Tweede Wereldoorlog is de vraag naar grondstoffen en energiebronnen zodanig toegenomen dat bovendien uitputting van natuur en milieu zichtbaar wordt. Net als het advies van medici bij chronische gezondheidsklachten is ook bij structurele overvraging preventie noodzakelijk.
Menselijk gedrag is een belangrijke factor. Naar mijn overtuiging is invulling geven aan Bijbels rentmeesterschap een basisvoorwaarde. Wat betekent dit in de praktijk?
- Matiging van de vraag. Een vuistregel is (a) minimaal 10% van de bestedingsruimte niet direct uit te geven en (b) lenen voor consumptiegoederen achterwege te laten. De feitelijke inkomsten bieden dan als het ware bescherming tegen overvraging.
- Nuchterheid betrachten. Bij verwachte tekorten afzien van extra aankopen om eigen belangen veilig te stellen. Hamsteren vergroot onnodig de spanning tussen vraag en aanbod en jaagt daarmee de inflatie verder op.
- Onderkennen van patronen in economische golfbewegingen. In de economische wetenschap zijn op basis van jarenlang empirisch onderzoek meerdere patronen van kort- en langdurende golfbewegingen aangetoond. Deze laten zien dat in tijden van krimp geduld nodig en in tijden van groei rust en terughoudendheid belangrijk zijn. Dit voorkomt dat golfbewegingen groter worden.
- Opbouwen van voldoende weerstand. Net als bij de zorg om eigen gezondheid is ook in het economisch verkeer het opbouwen van voldoende weerstand essentieel. Onderkoning Jozef in Egypte bouwde in jaren van overvloed reserves op voor de ‘magere’ jaren. Hij voorkwam niet alleen torenhoge inflatiecijfers naar ook hongersnood in zijn land en omliggende streken.
- Bijbelse barmhartigheid. Voor personen en bedrijven die door de inflatiecijfers dreigen ‘om te vallen’ ter overbrugging passende compensatie aanbieden.
Conclusie
Net als bij hoofdpijn is het goed de signaalfunctie van inflatie serieus te nemen. Het gebruik van tijdelijke pijnstillers beperken en structurele weerstand versterken door preventie.
Tip
- gevoel en feiten onderscheiden
- aankoopbeslissingen nemen op basis van een eigen afweging