Intro
Een blog over het veelzijdige werk van maatjes. Dit zijn vrijwilligers die zich inzetten voor de naaste en enige tijd meelopen om te helpen in een moeilijke fase. Er zijn ook maatjes die regelmatig iemand op zoeken om samen een kopje koffie te drinken en wat bij te praten. Dan komen ook zaken aan bod waar iemand tegen op ziet. Dan kan bijvoorbeeld afgesproken worden om een lang uitgestelde klus samen op te pakken. Maatjes hebben oog voor mensen die er alleen voor staan.
Deze blog valt samen met de overdracht van mijn bestuurlijk werk voor de Stichting SchuldHulpMaatje Ermelo. Een mooi moment om even achterom te kijken. Bij deze terugblik voel ik weer de hartelijke medewerking van kerken, ondernemers, overheid en veel inwoners. Zo was het werven van vrijwilligers geen probleem. We konden als bestuur zelfs selecteren uit een breed aanbod. Dat is nu overigens nog zo. De Bijbelse opdracht om zorg te hebben voor de naaste is de belangrijkste drijfveer en geeft energie. Deze energiebron is gelukkig onbeperkt en droogt bovendien nooit op.
Kortom: genoeg stof voor een blog. Allereerst iets over het concept SchuldHulpMaatje (SHM) en de opstart in Ermelo. Daarna ga ik wat dieper in op de plaats en de kracht van maatjes.
SchuldHulpMaatje (SHM) en de opstart in Ermelo
In 2012 is door de plaatselijke kerken in Ermelo een Diaconaal Platform opgericht. Eén van de eerste initiatieven van het platform was om – naast de bestaande Voedselbank – ook iets op te zetten voor mensen die moeite hebben met het beheer van hun eigen portemonnee. Dit kan het gevolg zijn van allerlei onvoorziene privéomstandigheden. Ook kan het zijn dat ´slimme´ verkopers (dure) producten op afbetaling wisten te verkopen. En zodra een gedeelte is afgelost worden mensen ´blij gemaakt´ met het bericht dat er weer bestedingsruimte is. Als er betalingsachterstanden ontstaan ervaren mensen voortdurend spanning en kunnen zij gemakkelijk dieper in de schulden komen.
Samen met enkele platformleden zijn we aan de slag gegaan. Al snel bleek dat het concept van SchuldHulpMaatje ons allen aansprak. Waarom? Uitgangspunt is dat iedereen in financiële problemen kan komen. Als de hulpvrager uit de problemen wil komen maar dit zelf niet kan zet een schuldhulpmaatje zich graag in. De intentie van de hulpvrager is belangrijk en geeft houvast voor keuzes die gemaakt moeten worden. Het maatje gaat rustig met de hulpvrager in gesprek zonder hem of haar de les te lezen of iets te verwijten. Soms komt een stapel niet-geopende post tevoorschijn. Het maatje helpt eerst om overzicht te krijgen en zal daarna stappen op een rijtje zetten om urgente achterstanden op te lossen. Door deze aanpak met tijd en aandacht voor de hulpvrager vermindert de spanning en komt er zicht op perspectief. Het aansprekende van dit concept is dat een maatje echt ‘naast’ de hulpvrager gaat zitten. Een passende vorm waarmee invulling wordt gegeven aan de Bijbelse opdracht om met wederzijds respect zorg te hebben voor elkaar.
Medio 2013 hebben we de Stichting SchuldHulpMaatje Ermelo (SHME) opgericht. Bijzonder was dat de plaatselijke notaris geheel belangeloos meewerkte aan het opstellen en passeren van de oprichtingsakte. Kerken gaven geld om het werk op te starten en de gemeente Ermelo heeft vanaf het begin jaarlijks subsidie toegekend voor opleiding en bijscholing van coördinatoren en maatjes. Voor andere kosten is een beroep gedaan op meerdere fondsen. Op een bepaald moment bood een plaatselijke ondernemer zelfs twee nieuwe laptops aan. Een andere ondernemer sponsorde een ontspannen avond voor de maatjes. Kortom een initiatief met draagvlak in de samenleving. Met twee coördinatoren en een team van vijftien maatjes is zo een vrijwilligersorganisatie opgezet. Allen waren intrinsiek gemotiveerd. Dit maakt dat ik na het verstrijken van mijn zittingstermijn het werk met een gerust hart kan overdragen.
Essentie van ‘maatje-zijn’
Een maatje is iemand die zich belangeloos en respectvol in wil zetten voor een ander. Hiervoor is een warm kloppend hart voor de medemens onmisbaar. Tegelijk is het belangrijk te beschikken over een goede antenne om te zien of en hoe iemand geholpen kan worden zonder hem of haar afhankelijk te maken. Zo verbergen vele mensen graag zaken die niet lukken of stellen moeilijke klusjes uit. Anderen vinden het snel goed als iemand helpt. Soms echter ´te gemakkelijk´ met het risico dat na verloop van tijd bepaalde verantwoordelijkheden ontlopen worden in de veronderstelling dat het maatje dit wel overneemt. Om hier evenwichtig op in te kunnen spelen is een klik met betrokkene en tegelijk een portie nuchterheid noodzakelijk. Als er een klik is groeit openheid en vertrouwen. Dan blijkt ook of iemand gestimuleerd en juist afgeremd moet worden. Het borgen van de zelfstandigheid van degene die hulp nodig heeft is een blijvend aandachtspunt.
Oog voor het welzijn van het maatje
Als maatje maak je ook een proces mee. De fysieke en psychisch gezondheid van hulpvragers kan namelijk veranderen. Mensen zijn bovendien verschillend. Zodra de afhankelijkheid toeneemt, zal doorgaans de zelfstandigheid verminderen. Daarom is het goed de plaats en de rol van een maatje in het leven van de hulpvrager regelmatig bespreekbaar te maken. Ziet het er naar uit dat de afhankelijkheid structureel toeneemt dan kan de relatie met een maatje veranderen. Als er een goede vertrouwensband is, kan het gevoelsmatig bijna vanzelfsprekend zijn om meer hulp te verlenen. Het is goed dit proces te onderkennen. In de praktijk gaat dit meestal heel geleidelijk. Om op den duur het risico van verschil in wederzijdse verwachtingen of overbelasting van het maatje te voorkomen, is het goed dit tijdig en eerlijk te bespreken. Bij het werk van een schuldhulpmaatje heeft de coördinator – naast oog voor de voortgang van de hulpvraag – ook aandacht voor het welzijn van de maatjes.
Maatje – veelzijdig werk
Tot nu toe stond vooral het werk van een schuldhulpmaatje centraal. Op vele andere terreinen wordt ook volgens het maatjesconcept gewerkt. Soms georganiseerd en soms spontaan en informeel. In elke gemeente lopen vaak meerdere projecten waarbij maatjes mensen met zorgen of eenzaamheid opvangen. Ook bij organisaties voor vluchtelingen, daklozen en mensen met een beperking zijn vele maatjes actief.
Elk mens heeft een sociale omgeving en dagelijkse contacten nodig. Door de voortgaande individualisering en digitalisering zijn vertrouwde en natuurlijke ontmoetingsmomenten verminderd. Denk bijvoorbeeld aan:
- boodschappen die thuis worden besteld en daarna worden bezorgd;
- boodschappen in de supermarkt kun je zonder tussenkomst van een kassière afrekenen met een zelfscanner;
- ‘postzegels’ koop je door een digitaal een code op te vragen en deze af te drukken of te noteren op de brief die je wilt verzenden;
- treinkaartjes kopen is niet mee nodig, met een OV-chip en sinds kort zelfs met een bankpas kun je inchecken en instappen;
- bouwaanvragen kun je digitaal indienen.
Verder worden steeds meer zaken bij de overheid volledig digitaal afgehandeld. Dit vraagt bepaalde vaardigheden van burgers. Al met al neemt het aantal contactmomenten steeds meer af en wordt het leven voor een groep mensen ingewikkelder. Dit ‘gat’ wordt opgevangen door mensen die als maatje andere mensen terzijde staan. Dit betekent dat een maatje met allerlei facetten in aanraking kan komen. Maatjes hebben zo met een zeer veelzijdig ‘werkterrein’ te maken.
Maatje – vrijwilligerswerk
Ook dit punt is kenmerkend voor het maatjeswerk. Een maatje doet het werk vrijwillig en geheel belangeloos. Dit geeft ontspanning om je volledig te richten op de mensen die op je weg komen. Een welgemeend ‘dankjewel’ of zichtbare opluchting als een lastige klus is geklaard geeft diepe voldoening. Zodra beloningen voor tijdsbesteding in het spel komen verdwijnt de persoonlijke spontaniteit en wordt het iets zakelijks. Door vergoedingen ontstaat een sfeer van betaalde rechten en plichten. Dit laatste is overigens niet iets verkeerds. Een zakelijke benadering heeft echter een andere insteek. In de praktijk zie ik dat binnen kerken relatief veel vrijwilligerswerk wordt opgepakt. De Bijbelse opdracht om oog te hebben voor de naaste is goed voor de gehele samenleving.
Samenvatting
Een maatje zet zich vanuit intrinsieke betrokkenheid in voor de medemens. Iemand vrijwillig helpen en ondersteunen is een Bijbelse opdracht en bevordert de gemeenschapszin. Maatjeswerk is daarom van grote waarde voor de gehele samenleving
Tip
- ben je maatje => deel je ervaringen met anderen
- ben je nog geen maatje => informeer eens vrijblijvend bij een maatjesproject