Communicatie zender en ontvanger

Intro

Met weinig woorden veel zeggen of met veel woorden weinig zeggen. Soms kunnen we zelfs zonder woorden veel doorgeven. Zo zijn ook houding, oogcontact en lichaamstaal veelzeggend. Ieder mens heeft z’n eigen uitdrukkingsvaardigheden. Om elkaar te verstaan is afstemming tussen zender en ontvanger nodig. Als dit hapert of ontbreekt kan er gemakkelijk ruis en daarmee miscommunicatie ontstaan. Communiceren is een veelzijdige scheppingsgave. De mens heeft hiermee veel mogelijkheden en tegelijk ook een grote verantwoordelijkheid gekregen.

Waar gaat het om bij communicatie

Communicatie is afkomstig van het Latijnse woord “communicare” dat duidt op “iets gemeenschappelijk maken”. In het dagelijkse leven communiceren we bijna continu door informatie te delen, vragen te stellen, te reageren en meningen te geven. Dit is van belang om activiteiten af te stemmen, ideeën te delen of gebeurtenissen te verwerken. Ook geven we gevraagd of ongevraagd signalen van instemming of afkeuring.

Kortom bij communicatie gaat het om informatie, gedachten, meningen en beleving. Uitwisseling vindt plaats in monologen, dialogen of interactieve overlegvormen. Altijd is er sprake van een zender en een ontvanger. Door de overdracht van informatie beïnvloeden zender en ontvanger elkaar. Naarmate zij elkaar beter kennen delen ze ook gemakkelijker persoonlijke dilemma´s. Bij een klik zie je dat zender en ontvanger elkaar wederzijds opscherpen en steunen.

Zenden

Zenden is het delen van feiten, gedachten en gevoel. Met betrokkenheid geven we kleur aan onze woorden. Ook als we weinig of zelfs niets zeggen gaat het delen van onze beleving onverminderd door. De mens geeft met spreken (en schrijven) veel van zichzelf door. De medemens voelt snel of woorden ‘echt’ en ‘gemeend’ zijn.

intrinsieke betrokkenheid kun je moeilijk verbergen

Enkele voorbeelden ter verheldering:

• in een gezin of klas zie je meestal snel of het kind zich op zijn gemak voelt. In woorden en gedrag merk je of kinderen zich veilig voelen. Mede door de puurheid zie je of er iets ‘aan de hand’ is. Gezichtsuitdrukking en houding spreken boekdelen.
• in werksituaties duurt het even voordat je als collega’s weet wat je aan elkaar hebt. Volwassenen hebben door eerdere ervaringen soms mechanismen ontwikkeld om zich af te schermen. Tegelijk voel je al snel een verborgen roep om erkenning en waardering.
• in vergaderingen kunnen belangen en posities een grote rol spelen in de communicatie. Als tijdens besprekingen alleen standpunten worden ingebracht komt het gesprek niet op gang. Zodra het vertrouwen groeit krijgt de communicatie beweging en diepgang.

Uit deze voorbeelden blijkt allereerst dat de zender veiligheid en vertrouwen nodig heeft. Verder vraagt dit van de ontvanger een antenne en inlevingsvermogen voor signalen en vervolgens van de zender weer bereidheid om zich open op te stellen naar de ontvanger.

Ontvangen

Ontvangen begint met luisteren naar en verwerken van informatie van de zender. Om de communicatie te vervolgen zijn open en betrokken vragen – zonder oordeelsvorming – belangrijk. Een bekende manier is het besprokene na goed luisteren samen te vatten en door te vragen. De zogenaamde LSD-werkwijze (luisteren-samenvatten-doorvragen) ordent en richt de gedachten bij zowel zender als ontvanger. Tevens biedt dit mogelijkheden om te checken of de informatie goed is overgekomen. Het is verder goed om meningen en mensen te onderscheiden en verschillende verantwoordelijkheden (van zender en ontvanger) te onderkennen. Bij een open houding en groeiend wederzijds begrip ontstaat een gunstig klimaat om de communicatie te verdiepen. Nu ook drie voorbeelden:

• als de klas binnenstormt en er stoom uit de oren komt is het goed tijd te nemen en aan te geven dat je onrust merkt. Als iedereen zit kun je doorvragen: “Wat is er gebeurd?” etc. Dit biedt ruimte voor verwerking en een ingang voor vragen die een spa dieper gaan.
• in werksituaties kan het voorkomen dat een collega regelmatig zijn onderdeel in de planning niet haalt. Als de oorzaak onduidelijk blijft is een open gesprek voordat een nieuwe planning wordt opgesteld een optie. Vragen als: “Hoe kijk je terug op de laatste klus?” en “Wat kunnen we als bedrijf hiervan leren?”.
• in een vergadering kunnen leden specifieke argumenten blijven herhalen. Als dit ‘rondjes-draaien’ wordt kan de voorzitter alle inbreng samenvatten en vragen of er nog aanvullingen zijn. Dit biedt handvatten om de bespreking vlot te trekken.   

Uit deze voorbeelden blijkt dat de ontvanger uiteenlopende mogelijkheden heeft om achterliggende en soms zelfs verborgen vragen samen met de zender te ontdekken en bespreekbaar te maken.

Mogelijkheden

Zender en ontvanger hebben elkaar nodig. Alléén zenden zonder interactie met de ontvanger kan iets weg hebben van het afleveren van een handleiding in een vreemde taal zonder helpdesk. Alléén ontvangen zonder contact met de zender is te vergelijken met het oplossen van een puzzel zonder te weten of het een kruiswoordpuzzel of een cryptogram is.

Om als zender en ontvanger op dezelfde golflengte af te stemmen is allereerst zelfkennis en zelfinzicht belangrijk. Dan ligt er een stabiele basis om anderen open en ontspannen tegemoet te treden. Openstaan voor zelfreflectie is dan iets vanzelfsprekends en dat werkt door in de communicatie met anderen. Dit biedt mogelijkheden om elkaar op te scherpen en te steunen. Kwetsbaarheid delen geeft lucht en helpt om gezamenlijk de communicatie te verdiepen. In trainingen over persoonlijke ontwikkeling wordt vaak de meeste aandacht besteed aan jezelf en je context leren kennen. Zo waren voor mij onder meer trainingsdagen Human Dynamics heel leerzaam. Je ziet en ontdekt in zulke trainingen ook de meerwaarde van uiteenlopende denk- en communicatiestijlen. De verschillen vullen elkaar op een bijzondere wijze aan. Kortom door zelfinzicht en openheid kun je de medemens tot een hand en een voet zijn.

Verantwoordelijkheden

De genoemde mogelijkheden geven – naar mijn overtuiging – ons ook grote verantwoordelijkheden. Verschillen zijn verrijkend in samenwerking. Het vraagt wederzijds respect als er mensen op onze levensweg komen die andere inzichten inbrengen. Net als alle andere scheppingsgaven hebben ook de ontvangen communicatiegaven als eerste doel de Eigenaar (de Schepper van hemel en aarde) te dienen en tegelijk het goede voor de naaste te zoeken.

In de Bijbel wordt treffend over de kracht van de tong gesproken. Eén tekst wil ik graag noemen: Jakobus 3: 5 “Alzo is ook de tong een klein lid, en roemt nochtans grote dingen. Zie, een klein vuur, hoe groten hoop hout het aansteekt.” Mijn vader zei me daarom wel eens dat je iets goeds over een ander zeker mag delen, maar bij verkeerde gedachten kun je beter eerst tot tien tellen en besluiten dit voor je te houden.

Conclusie

Bij communicatie is afstemming tussen zender en ontvanger onmisbaar. Zelfkennis en zelfinzicht geven een stabiele basis voor open en ontspannen communicatie. Dan liggen mogelijkheden om elkaar op te scherpen en te steunen dichtbij. Communicatie brengt bovendien verantwoordelijkheden met zich mee. In de Bijbel wordt de kracht van de tong treffend beschreven. Bijbels rentmeesterschap geeft ook hier richting voor het gebruik van de veelzijdige scheppingsgave om te kunnen communiceren.